56. Μανουήλ Πανσέληνος/ 56. Manouel Panselinos

Panselinos' self portrait

Η ανάληψη της εξουσίας του Βυζαντίου από τους Παλαιολόγους, τον 13ο αιώνα, έφερε μια μεγάλη άνθηση στις τέχνες και τον πολιτισμό. Στη ζωγραφική -αλλά και στη φιλοσοφία- παρατηρείται μια αποφασιστική αναβίωση αρχαιοελληνικών προτύπων (μία παρόμοια αναβίωση υπήρξε και την περίοδο των Κομνηνών) που δίνει ουσιαστική υπόσταση στην λεγόμενη "Μακεδονική σχολή" ζωγραφικής. Η Θεσσαλονίκη αναδεικνύεται σε πνευματικό- καλλιτεχνικό κέντρο και εργαστήρια της πόλης φιλοτεχνούν τοιχογραφίες εκκλησιών στην πόλη (Αγία Αικατερίνη, κοντά στα δυτικά τείχη της πόλης, παρεκκλήσι Αγίου Ευθυμίου στον Αγιο Δημήτριο - έργα του τέλους του 13ου αιώνα, ενώ διατητρείται και πλήθος μνημείων του 14ου αιώνα όπως ο Άγιος Νικόλαος ο Ορφανός, όλα μνημεια παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO), στο Άγιο Όρος (Πρωτάτο) και στην ευρύτερη Βαλκανική ενδοχώρα (Studenica, Staro Nagoricino). Τα πιο γνωστά ονόματα ζωγράφων της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια της δεύτερης

St George

περιόδου της Παλαιολόγειας Αναγέννησης (από 1300 μΧ περίπου και μετά) : Ευτύχιος, Μιχαήλ Αστραπάς, Μανουήλ Πανσέληνος.

Ότι και να ειπωθεί για τον Μανουήλ Πανσέληνο είναι λίγο. Κοιτάζοντας τα έργα του, ανακαλύπτει κανείς ότι συμπυκνώνουν μέσα τους αρχαίο Ελληνικό κλασσικισμό, Χριστιανική πνευματικότητα, Αναγεννησιακό ανθρωπισμό ενώ δεν μπορεί παρά να αποδεχτεί αυτό που λέγεται - όσο κι αν το τελευταίο ακούγεται πρωθύστερο- οτι  ο Πανσέληνος ήταν ένας Αναγεννησιακός ζωγράφος πριν από την Αναγέννηση.
Αυτό προκύπτει κυρίως από τον τρόπο που χρησιμοποιεί τα χρώματά του - με αποκορύφωμα

St Demetrius

το πλάσιμο της ανθρώπινης σάρκας: με κινήσεις σταθερές και ταυτόχρονα τρυφερές με χρώματα απαλά - προσέξτε το ελαφρύ κοκκίνισμα στα μάγουλα! , με ποικιλία διαβαθμίσεων και με περιορισμό των γραμμών (τεχνική που παραπέμπει στο sfumato της Αναγέννησης), με χρήση κτηρίων ώστε να επιτευχθει αίσθηση βάθους, με βλέμματα που κοιτάνε ίσια στα μάτια του θεατή - και στην ψυχή του - με ηρεμία, σοβαρότητα και αγάπη.

Όλα αυτά συνθέτουν ένα κόσμο που εκπέμπει αιωνιότητα, φως, ήρεμη πνευματικότητα. Και όπως λέγεται, ο Πανσέληνος δεν χρησιμοποιεί πουθενά καθαρό μαύρο χρώμα! Ιδιαίτερης μνείας αξίζουν οι στρατιωτικοί άγιοι του όπως ο άγιος Μερκούριος ή ο άγιος Αρτέμιος καθώς και οι γυναικείες φιγούρες, αιώνια πρότυπα υπέροχης ελληνίζουσας ομορφιάς.  Οι δε συνθέσεις του διακρίνονται για τον ρυθμό, την δραματικότητα, την ισορροπία. Δεν είναι τυχαίο ότι το στυλ του Πανσέληνου αναβίωσε τον 18ο αιώνα από καλλιτέχνες όπως ο Διονύσιος εκ Φουρνά (που βάσισε την πραγματεία/ βοήθημα του στο έργο του Πανσέληνου) που άλλος με λιγότερη, άλλος με περισσότερη επιτυχία απέδωσαν το΄πνεύμα της τέχνης του.
http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/04/30042000.pdf

56. Manouel Panselinos
The takeover of governance of Byzantium by the

St Mercurius

Paleologi (Byzantine family) the 13th century, brought a boom in arts and culture. In painting, in particular, a revival of ancient greek standards ( a similar revival took place during the Komnenos' period in the 11th century) reinforced the so-called "Macedonian School "of painting.  Thessaloniki emerged as a cultural/art centre and local workshops decorated churches in the town (St Catherine near the western walls, the chappel of St Euthemios in St Demetrius church -both completed during the last years of the 13th century- while other churches were decorated during the 14th century -ie St Nicolaus the Orphan- all these monuments are protected by UNESCO), in Hagion Oros - Holy Mountain- and the wider Balkan area (Studenica, Staro Nagoricino etc). The most prominent artists from Thessaloniki were Eftichios, Michael Astrapas and Manouel Panselinos.

There are no words to describe Panselinos' Art. If we take a look at his works we can detect Greek classicism, Christian spirituality, Renaissance humanism and we cannot but accept what is widely said -although it sounds  preposterous- that Panselinos was a Renaissance painter before the emergence of the Renaissance!

St Theodorus of Teron

This is mainly deduced by the way Panselinos applies his colours, particularly when creating human flesh: with brush strokes steady and tender at the same time -notice the mild reddening of the cheeks!, with pale colours and a variety of shades and elimination of lines (technique that reminds "sfumato" of the Renaissance), with the buildings in the background to strengthen the sense of depth and perspective, with eyes that stare straight into spectator's eyes- and soul-  with serenity, seriousness and love.
All these constitute a world that radiates eternity, light, calm spirituality. And as it is said, Panselinos never used clear black colour! It is worth mentioning his military Saints like St. Mercurius or St. Artemius, and also his female figures, eternal standards of a wonderful Greek beauty. His compositions, on the other hand, are distinguished for their rythm, their theatricality and balance. It is

The Baptism

not accidental that the style of Panselinos revived during the 18th century by artists like Dionisius of Fourna (who based his treatise/ tutorial on the works of Panselinos) who, other more and  other less succesfully rendered the spirit of his Art.  
http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/04/30042000.pdf